Samtökin ´78 hafa sent frá sér yfirlýsingu þar sem þau lýsa yfir eindreginni andstöðu við frumvarp Sigríðar Á. Andersen dómsmálaráðherra sem snýr að þrengingu á lögum vegna hatursorðræðu. Telja samtökin frumvarpið til þess fallið að fá fólk sem þjáist af fordómum eða samþykkir hatursorðræðu til að líta á það sem stuðningsyfirlýsingu frá stjórnvöldum.
Í yfirlýsingunni segir: „Ofbeldi gegn minnihlutahópum verður ekki til í tómarúmi. Það er vel þekkt staðreynd að hatursorðræða er undanfari ofbeldis, en ofbeldi og ofsóknir gagnvart minnihlutahópum hafa ítrekað verið settar í beint samhengi við hatursorðræðu.“ Mannréttindadómstóll Evrópu hafi bent á það að umburðarlyndi og virðing fyrir jafnrétti og mannlegri reisn séu grundvöllur opinna lýðræðissamfélaga.
„Þess vegna geti ekki aðeins verið réttlætanlegt, heldur nauðsynlegt að takmarka orðræðu sem dreifir eða hvetur til haturs byggðu á umburðarleysi. Í ljósi þessa hefur verið samstaða um að tjáningarfrelsinu þurfi að setja skorður til þess að vernda frelsi minnihlutahópa.“
Vísað er til núverandi ákvæðis um hatursorðræðu, þar sem segir í 233. grein a almennra hegningarlaga: „Hver sem opinberlega hæðist að, rógber, smánar eða ógnar manni eða hópi manna með ummælum eða annars konar tjáningu, svo sem með myndum eða táknum, vegna þjóðernis, litarháttar, kynþáttar, trúarbragða, kynhneigðar eða kynvitundar, eða breiðir slíkt út, skal sæta sektum eða fangelsi allt að 2 árum.“ Í frumvarpinu er lagt til að þrengja þessa skilgreiningu með því að bæta við eftirfarandi klausu: „enda sé háttsemin til þess fallin að hvetja til eða kynda undir hatri, ofbeldi eða mismunun.“
Samtökin ’78 benda á að þau hafi á sínum tíma barist fyrir því að hópum hinsegin fólks yrði bætt við ákvæðið, þ.e. að hatursorðræða á grundvelli kynhneigðar og kynvitundar yrði gerð refsiverð. Ákvæði um kynhneigð var bætt við 233. grein a árið 1996 og ákvæði um kynvitund var bætt við árið 2014.
Frumvarpið viðbrögð við tveimur dómum vegna hatursorðræðu í garð hinsegin fólks
Í yfirlýsingunni segir ennfremur: „Árið 2015 tóku Samtökin síðan þá ákvörðun að kæra fyrir hatursorðræðu eftir að sérstaklega skaðleg umræða fór fram á opinberum vettvangi í tengslum við hinsegin fræðslu í grunnskólum Hafnarfjarðar. Árið 2017 féllu tveir dómar í Hæstarétti þar sem einstaklingar voru dæmdir sekir um hatursorðræðu gegn hinsegin fólki. Þau ummæli sem sakfellt var fyrir voru mjög gróf, lýstu hatri á hinsegin fólki og bendluðu það, í öðru tilfellinu, við barnaníð. Slík tjáning grefur ekki aðeins undan friðhelgi einkalífs þeirra sem slík orðræða beinist gegn, heldur rænir þau einnig öryggistilfinningu.“
Í greinargerð í frumvarpinu er sérstaklega tekið fram að um viðbrögð við ofangreindum dómum sé að ræða og bent á að samkvæmt breyttum lögum hefðu fyrrnefndir einstaklingar líklega ekki verið dæmdir fyrir hatursorðræðu. „Einnig er tekið fram að þrengja eigi ákvæðið þrátt fyrir að núverandi lög um hatursorðræðu stangist ekki á við tjáningarfrelsisákvæði 10. gr. mannréttindasáttmála Evrópu og þrátt fyrir að þetta frumvarp muni minnka refsivernd minnihlutahópa gagnvart hatursorðræðu.“
Samtökin telja því sérstaka ástæðu til að hafa áhyggjur af efni greinargerðarinnar þar sem þrengingin á ákvæðinu sé lögð til í beinu samhengi við nýlega dóma sem hafa fallið í Hæstarétti um hatursorðræðu í garð hinsegin fólks. „Við óttumst að fólk sem þjáist af fordómum og viðhefur eða samþykkir hatursorðræðu muni líta á ofangreint frumvarp sem stuðningsyfirlýsingu frá stjórnvöldum. Það eru væntanlega ekki skilaboð sem ríkisstjórn sem setur fram í stjórnarsáttmála sínum að Ísland eigi að vera ‘í fremstu röð í málefnum hinsegin fólks’ vill senda. Samtökin ‘78 lýsa þess vegna yfir eindreginni andstöðu sinni við frumvarpið.“
