Líkur eru á að narsissisti leynist í þinni fjölskyldu, á þínum vinnustað, sé vinur þinn eða kunningi. Þetta segir Stefanía Arnardóttir, sem er með BA-gráðu í sálfræði, í afar athyglisverðri grein sem birtist á vef Vísis um helgina.
Í grein sinni bendir Stefanía á að narsissistar geti verið konur, karlar eða kvár, eldri borgarar eða ungt fólk og þeir séu víða í samfélaginu. Í grein sinni bendir Stefanía á nokkrar týpur narsissista og hvernig megi þekkja þá á hegðun þeirra.
„Það er í eðli narsissistans að notfæra sér og ráðskast með aðra. Er þetta fólk sem leggur mikið á sig til að skapa og upphefja falska ímynd af sjálfu sér með það markmiði að fela sína raunverulegu og brotnu sjálfsmynd. Narsissistinn þolir ekki gagnrýni og notar hann reiði og gaslýsingar sem stjórntæki. Hann er upptekinn af fantasíum um peninga, völd, frægð eða frama. Einlægni og nánd er narsissistum ómöguleg. Líf narsissistan snýst í grunninn um að hafa stjórn á öðrum og verður hann að vera með yfirhöndina í sínum samböndum við aðra,“ segir hún í grein sinni og telur upp nokkrar týpur narsissista.
Eina þeirra kallar hún „drambsama narsissistann“ og bendir hún á að narsissistar séu þekktir fyrir að vera með mikilmennskubrjálæði, vera sjálfhverfir, heimtufrekir, tilætlunarsamir, kaldlyndir, stjórnsamir á aðra og skorta samkennd.
„Þeir líta stórt á sig og þurfa á stanslausri athygli að halda. Sér í lagi þarf athyglin að vera góð og aðdáunarsöm, og reiðir narsissistinn sig á það að honum verði hampað. Er það þessi athygli sem heldur sjálfsmyndinni hans gangandi,“ segir Stefanía og bætir við að um leið og athyglin fer að minnka geti hann gripið til þess að nota reiði, niðurlægingar eða gaslýsingar til að bæla niður það sem honum líkar illa við.
Aðra tegund kallar hún „undirförla narsissistann“ sem hún segir stundum erfiðara að átta sig á.
„Hjá þessari týpu má finna sömu einkennin, nema í stað beinnar mikilmennskubrjálæðis má sjá sérstaka viðkvæmni fyrir höfnun og vantreystir þetta fólk aðra mikið. Þessir narsissistar vilja einnig stanslausa athygli og aðdáun, og nota þeir einnig reiði og gaslýsingar sem stjórnunartæki. En þeir hafa sterkari tilhneigingu til að spila fórnarlambið og fara þeir í sérstaklega harða vörn upplifi þeir einhvers konar ógn á sína sjálfsmynd. Þessir narsissistar upplifa frekar kvíða, þunglyndi og taugaveiklun.“
Þriðju tegundina kallar Stefanía „samfélags narsissistann“ sem hún segir að beri sömu einkenni og aðrir. „En narsissíski angi þeirra breiðist einnig út í stærra samhengi samfélagsins. Þessir narsissistar eiga það til að ofmeta hæfileika sína og þekkingu. Þeir telja sig vera framúrskarandi í samskiptum og trúa því oft um sig að þeir séu bestir í að hlusta á aðra, séu frábærir foreldrar og afbragðs gjafmildir. Snýst feluleikur þeirra og hegðun um að viðhalda þeirra upphöfnu sjálfsmynd um að þau séu velgjörðarfólk. Þannig krefjast þau dýrlingastöðu í samfélaginu.“
Stefanía segir að bæði karlar og konur geti verið narsissistar en birtingarmyndirnar séu oft öðruvísi hjá konum en körlum.
„Til dæmis eru narsissískir karlmenn líklegri til að beita líkamlegu ofbeldi en narsissískar konur tengslatengdu ofbeldi,“ segir hún en tengslatengt ofbeldi hefur það að markmiði að eyðileggja félagsleg sambönd, orstír eða félagslega stöðu annars manns.
„Þá er sá sem fyrir ofbeldinu verður ýmist útskúfaður, niðurlægður, slúðri og rógburði dreift um hann, sem leiðir til þess að viðkomandi missir félagssambönd sem hann hafði áður,“ segir hún og bætir við að narsissískar konur beiti allskonar ofbeldi í skjóli þeirrar samfélagslegu staðalímyndar að konur séu álitnar umhyggjusamara, samkenndaríkara og réttsýnna kynið.
Í grein sinni bendir Stefanía jafnframt á að heiðarleiki sé stærsti óvinur narsissistans. Grein Stefaníu má lesa í heild sinni hér.
