Guð­rún ósátt með umfjöllun fjölmiðla um megrunar­lyf: „Fitufordóma-febrúar“

Guð­rún Rúts­dóttir, vara­for­maður PCOS sam­taka Ís­lands og doktor í prótein­efna­fræði, skrifar um nýja megrunar­lyfið sem Frétta­blaðið fjallaði um á dögunum í pistli á Vísir.is

Sprenging hefur orðið á fjölda Ís­­lendinga sem fá á­vísað megrunar­lyfjum sem fyrst komu á markað hér á landi árið 2018. Á fjórum árum hefur notkunin nær tí­faldast en árið 2018 fengu 897 ein­staklingar hér á landi á­vísað lyfjunum en árið 2022 voru þeir orðnir 8964.

Lyfin inni­halda sema­glú­tíð og er þeim sprautað í kvið, læri eða upp­­hand­­legg. Þau líkja eftir náttúru­­lega hormóninu GLP-1 sem losað er úr þörmum eftir mál­­tíðir og hefur marg­vís­­leg á­hrif á stjórnun glú­kósa og matar­­lyst.

„Jæja, þá er megrunar­mánuðurinn janúar (megrúnar?) búinn og best að snúa sér að næsta mál­efni: fitu­for­dóma-febrúar,“ skrifar Guð­rún.

Hún í­myndar sér síðan sam­tal milli tveggja ein­stak­linga:

„Eins og við vitum öll þá er fátt verra í þessum heimi en að vera feitur. Að vera feitur ber vott um ó­heil­brigðan líf­stíl, leti, litla sjálf­stjórn og jafn­vel heimsku.

Og nú eru þessir ör­væntingar­fullu aumingjar farnir að beita lúa­legum að­ferðum eins og að nota rán­dýr megrunar­lyf til að grennast. Því­líkar af­ætur.“

„Ég veit ekki hvort svona um­ræður fari fram ein­hvers staðar en það er hugsan­lega ekki svo fjarri lagi,“ skrifar Ey­rún.

Þann 2. febrúar sl. birti Frétta­blaðið grein þar sem rætt er um aukningu á sölu svo­kallaðra megrunar­lyfja og fyrir ári síðan birtust fréttir á RÚV þar sem rætt var um aukningu á notkun blóð­sykurs­lækkandi lyfja.

Hún fjallar síðan um frétt Frétta­blaðsins og segir að sam­bæri­leg frétt birtist á RÚV fyrir ári síðan.

„Það vill svo til að hér er verið að tala um sömu lyfin og það er nokkuð ljóst að notkun þeirra, síðan þau komu á ís­lenskan markað fyrir 5 árum, hefur stór­aukist. Lyfin eru markaðs­sett fyrir fólk með sykur­sýki til að hafa stjórn á blóð­sykrinum, en geta líka haft á­hrif á þyngdar­stjórnun. Þó lyfin séu markaðs­sett fyrir sykur­sjúka hafa þau reynst konum með PCOS vel,“ skrifar Guð­rún.

„PCOS er heil­kenni sem hefur á­hrif á efna­skipti líkamans, frjó­semi og hormóna­kerfið. Það hrjáir allt að 20% kvenna en er mjög van­greint. Þetta er flókið erfða­tengt heil­kenni sem ekki er fylli­lega skilið, eins og flest sem lýtur að hormóna­kerfi kvenna, en ljóst er að hækkað insúlín, sem er partur af PCOS heil­kenninu, spilar þar stóra rullu. Ein­kenni eru marg­vís­leg en þau helstu eru ó­reglu­legar blæðingar, ein­kennandi út­lit á eggja­stokkum við óm­skoðun og merki um aukin androgen á­hrif á húð s.s bólur og aukinn hár­vöxtur.“

„Heil­kennið veldur einnig veru­legri aukinni á­hættu á ó­frjó­semi, sykur­sýki 2, háum blóð­þrýstingi, hjarta- og æða­sjúk­dómum og krabba­meini. Til að halda ein­kennum PCOS niðri er mikil­vægt að hafa stjórn á blóð­sykrinum og að halda sér í kjör­þyngd getur líka haft já­kvæð á­hrif á ein­kenni. Við sem erum með PCOS vitum að þetta er hægara sagt en gert, en konur með PCOS eiga margar hverjar ein­mitt mjög erfitt með þyngdar­stjórnun og að léttast. Stór partur kvenna með PCOS þróa með sér insúlín­við­nám og er um 75% kvenna með PCOS í yfir­þyngd. Konur með PCOS eru auk þess mun lík­legri til að þróa með sér átröskun en aðrar konur. Því getur fylgt nei­kvæð líkams­í­mynd og ó­heil­brigt sam­band við mat, eitt­hvað sem erfitt er að tækla, sér­stak­lega þegar að­gengi að geð­heil­brigðis­málum er ekki betra en raun ber vitni á Ís­landi en enginn skortur virðist vera á fitu­for­dómum, m.a. hjá heil­brigðis­starfs­fólki.“

„Þessi svo­kölluðu megrunar­lyf hafa hjálpað konum með PCOS að hafa stjórn á blóð­sykri og halda niðri PCOS ein­kennum. Í sumum til­fellum hafa þau líka hjálpað við þyngdar­stjórnun en það er þó ekki al­gilt.“

Guð­rún fagnar því að Frétta­blaðið skuli sýna á­huga á verk­ferlum í kringum á­vísanir þessara lyfja með því að senda fyrir­spurn á Land­lækni.

„Þó mér finnist lík­legt að sú fyrir­spurn hafi verið send með það í huga að fletta ofan af nýju TikTok megrunar­æði landans. Á meðan blaða­menn Frétta­blaðsins bíða svara frá Land­lækni má ég til með að benda á að einungis hluti þeirra sem er á­vísað lyfinu fær það niður­greitt frá Trygginga­stofnun. Svo virðist sem ein­göngu not­endur greindir með sykur­sýki fái niður­greiðslu en aðrir ekki. Jafn­vel þó lyfið gagnist mun breiðari hópi og sé ein­mitt líka notað sem fyrir­byggjandi að­gerð gegn sykur­sýki hjá t.d. PCOS konum með insúlín við­nám.“

„Þetta eru ný lyf á markaði sem virðast hjálpa breiðum hópi fólks. Það er ekkert ó­eðli­legt við að það sé mikil aukning á notkun nýrra lyfja milli ára og í raun væri annað ó­eðli­legt. Ég frá­bið mér um­ræðu um að „vin­sældirnar“ séu byggðar á aug­lýsingum á TikTok frekar en góðum á­hrifum á heilsu fólks.

Kæru fjöl­miðlar, nú hafið þið mælt með megrunum í janúar, fitu­for­dómum í febrúar. Hvernig væri að mæla með (sjálfs)mildi í mars?“ skrifar Guð­rún.