Útgefendur Fréttablaðsins og Morgunblaðsins vilja minnka umsvif RÚV. Þeir eru á meðal þeirra sem gagnrýna fjölmiðlafrumvarp Lilju Alfreðsdóttur mennta- og menningarmálaráðherra, ásamt ritstjóra Reykjavík Grapevine og framkvæmdastjóra Fótbolta.net. Þrátt fyrir þessa andstöðu fjölmiðla og frá nokkrum þingmönnum Sjálfstæðisflokks er Lilja sannfærð um að frumvarpið verði samþykkt.
Vísir.is greinir frá því að Einar Þór Sverrisson, stjórnarformaður Torgs, útgefanda Fréttablaðsins, vilji að einum milljarði af þeim 4,7 milljörðum sem áætlaðir eru á fjárlögum til RÚV verði endurúthlutað til einkamiðlanna og gerð sparnaðarkrafa á RÚV á móti. Þeir vilja finna peningum sem þegar eru teknir af fólki í landinu fyrir fjölmiðlarekstur annan farveg, til einkamiðlanna, í stað þess að leggja frekari álögur á ríkissjóð.
Með þessu væri „stigið á bremsuna varðandi stjórnlausan vöxt RÚV án þess að leggja til að RÚV verði lagt niður,“ að sögn Einars Þórs. „Menn verða að gera sér grein fyrir því að staðan á þessum fjölmiðlamarkaði er sú að það er ekki sjálfsagt að hér sé haldið úti einkareknum miðlum,“ bætir hann við.
Sigurbjörn Magnússon, stjórnarformaður Árvakurs, útgefanda Morgunblaðsins, vill sömuleiðis minnka umsvif RÚV. Árvakur hefur sent inn umsögn í samráðsgátt vegna frumvarpsins. Í samtali við Vísi segir Sigurbjörn: „Við viljum takmarka umsvif RÚV á auglýsingamarkaði við tiltekna fjárhæð. Þeir eru mjög fyrirferðarmiklir og gera einkareknum fjölmiðlum erfitt fyrir. Það mætti til dæmis loka Rás 2, hætta að skrifa á vefinn og mætti leyfa Ríkisútvarpinu að afla milljarðs í auglýsingar en ekki á þriðja milljarð.“
Sigurbjörn segir að Árvakur sé ekki hrifið af þaki á endurgreiðslum. Hann segist frekar vilja að endurgreiðslan sé bundin við prósentu. „Við viljum að það sé farin leið sem er farin á Norðurlöndum, í gegnum skattkerfið. Við nefnum sex atriði í lokin á umsögn okkar. Það er afnám eða endurgreiðsla virðisaukaskatts á áskriftum prentmiðla, tryggingargjald hjá starfsfólki fjölmiðla afnumið, umsvif Ríkisútvarpsins á auglýsingamarkaði takmörkuð, áfengisauglýsingar leyfðar, rekstrarkostnaður endurgreiddur og skilyrði fyrir endurgreiðslu verði sem víðtækust.“
Fólk sem talar ekki íslensku hunsað
Valur Grettisson, ritstjóri Reykjavík Grapevine, segir í viðtali á Morgunvakt Rásar 2 í morgun að frumvarpið hunsi stóran hóp á Íslandi sem ekki tali íslensku. Hann segir það mjög mikilvægt að útlendingar geti nálgast íslenska þjóðmenningu á aðgengilegan hátt. Hann segir einnig að honum finnist sem styrkjafyrirkomulag geri fjölmiðla háða stjórnvöldum og skapi óheilbrigt ástand.
Reykjavík Grapevine á ekki möguleika á styrk því samkvæmt frumvarpinu renna styrkir aðeins til fjölmiðla á íslensku, með tilliti til málverndarsjónarmiða. Valur bendir þó á að í fjölmiðlalögum frá 2011 hafi verið sérstaklega tekið fram að fjölmiðlar á ensku væru ekki andstæðir málverndarsjónarmiðum. „Þetta frumvarp er í mótsögn við þetta því einungis fjölmiðlar á íslensku eru styrktir. Það þýðir að fjölmiðlar á borð við Iceland Review og Reykjavík Grapevine fá ekki styrki eins og fjölmiðlar á íslensku.\"
„Af einhverjum ástæðum hefur menningarmálaráðherra ákveðið að undanskilja þessa fjölmiðla á ensku frá þessu styrkjakerfi. Okkur finnst það ómálefnalegt, mismunun. Við heyrum undir fjölmiðlanefnd, við erum í blaðamannafélaginu; við uppfyllum öll skilyrði sem sett eru og eru mjög ströng í þessu fjölmiðlafrumvarpi. En við erum útilokuð út af tungumálinu og það er bara eitthvað sem beinist gegn innflytjendum og fólki sem sækir sér upplýsingar um Ísland á ensku. Okkur finnst þetta eðlilega svolítið ósanngjarnt því að útlendingar á Íslandi, innflytjendur, eru 12 prósent, þetta eru yfir fjörutíu þúsund einstaklingar.“
Samkeppnisstaða skekkist
„Við gerum alvarlegar athugasemdir við að samkeppnisstaða fjölmiðla verður gríðarlega skert verði lögin sett samkvæmt lokadrögum.“ Þetta kemur fram í umsögn Hafliða Breiðfjörð, framkvæmdastjóra Fótbolta.net, um frumvarpið og Mbl.is greinir frá.
„Þetta er alvarleg skekking á samkeppnisstöðunni,“ segir Hafliði í samtali við Mbl.is og bendir á að hans miðill sé í samkeppni við íþróttasíður Mbl.is, Vísis.is, DV/433.is og Fréttablaðsins.
Eitt skilyrða frumvarpsins er að umfjöllunarefni miðilsins skuli vera „fjölbreytt og fyrir allan almenning á Íslandi.“ Til þess að fjölmiðill uppfylli skilyrðið þarf efni fjölmiðilsins að hafa „breiða skírskotun“ og efnistök þurfa að vera fjölbreytt, „þannig að birt efni sé ekki nær eingöngu bundið við ákveðið afmarkað eða afmörkuð svið, svo sem menningu, trúmál, íþróttir, matreiðslu, lífstíl eða tísku.“ Hafliði segir að þetta útiloki Fótbolta.net frá fyrirhuguðum endurgreiðslum til fjölmiðla, en miðillinn fjallar eingöngu um knattspyrnu.
Hann bætir því við að samkeppni Fótbolta.net um starfsfólk verði nánast vonlaus, verði frumvarpið að lögum. Þá mun miðillinn þurfa að leggja fram 33 prósent meiri pening til að greiða starfsmanni sömu laun og samkeppnisaðilar, sem muni fá 25 prósent endurgreiðslu.
„Þetta gæti gert út um starfsemi fjölmiðils sem hefur verið rekinn í 17 ár og alltaf greitt alla reikninga og gjöld á réttum tíma,“ skrifar Hafliði í umsögn sinni. Hann hvetur ráðamenn til að gæta að því að vernda alla fjölmiðla með setningu laganna en ekki gera rekstur ákveðinna fjölmiðla erfiðari.
Hafliði segir það hafa komið honum á óvart að sjá að frumvarpið nái ekki yfir miðla sem sérhæfa sig í umfjöllun um tiltekið efni. Hann segist þó heilt yfir hafa verið á móti hugmyndinni um að ríkið endurgreiði fjölmiðlum hluta ritstjórnarkostnaðar. „Mér finnst að ríkið eigi ekkert að vasast í illa reknum fjölmiðlum. Menn geta bara tekið ábyrgð á sínum rekstri sjálfir. Ég þarf ekki að fá þessa peninga, en ég þarf að fá þá ef að samkeppnisaðilar mínir fá þá.“
Lilja sannfærð um að frumvarpið verði samþykkt
Kjarninn greinir frá því að Lilja Alfreðsdóttir hafi í viðtali í Silfrinu á RÚV sagst vera sannfærð um að frumvarpið verði samþykkt. Hún væri þeirrar skoðunar þrátt fyrir töluverða andstöðu frá fjölmiðlum sem að framan er greint og nokkrum þingmönnum Sjálfstæðisflokksins.
Í Silfrinu sagði Lilja að það yrði tekið tillit til athugasemda sem fram hefðu komið. Hvað varðar veru RÚV á auglýsingamarkaði þá lagði hún áherslu á að um væri að ræða fyrsta skref í ferli. Það hafi þegar verið kynntar hugmyndir um að minnka umsvif RÚV á auglýsingamarkaði en að það verði ekki gripið til aðgerða fyrr en að mjög vel athuguðu máli þannig að tekjurnar sem myndi losna um myndu ekki einungis renna beint út úr landinu til erlendra samfélagsmiðla sem hafa tekið sífellt stærri sneið af íslenskum auglýsingamarkaði.