Undanfarnar vikur hafa menn deilt um þriðja orkupakka Evrópusambandsins í íslenskum fjölmiðlum. Mig langar að reyna að leiðrétta ýkjurnar og slá á múgæsinginn. Allir eiga rétt á sínum skoðunum en mikilvægt er að umræðan sé byggð á staðreyndum en ekki dylgjum. Umræðan um þriðja orkupakkann hefur verið þvæld með handahófskenndum staðhæfingum og goðsögnum sem ekki eiga við rök að styðjast. Enda er fátt um raunveruleg rök gegn orkupakkanum.
Hluti af landslögum síðan 2003
Ýmsir velta vöngum yfir því af hverju íslensk stjórnvöld þurfi að innleiða orkupakkann. Ísland er aðili að EES-samningnum og innleiðir því löggjöf um innri markaðinn, að meðtöldum lögum um orkumarkaðinn. Sú var raunin þegar fyrsti og annar orkupakkinn voru innleiddir í landslög árin 2003 og 2008. Eðlilega gat Ísland ekki kosið um orkupakkann þegar hann var samþykktur af ráðherrum ESB-landanna í Brussel. Hins vegar hlutu íslensk stjórnvöld ýmsar undanþágur frá orkupakkanum sem tryggja að komist sé hjá hugsanlegum neikvæðum áhrifum á íslenskan markað.
Forsíðufirra
Nýjasti hræðsluáróðurinn fjallar um að íslensk garðyrkjuframleiðsla muni leggjast af í núverandi mynd með þriðja orkupakkanum. Þetta er einfaldlega markleysa, líkt og atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið benti réttilega á. Þessi rök, ásamt mörgum þeim sem sett eru fram af spunameisturum og meintum sérfræðingum, virðast byggjast á eins konar vænisýki um svívirðilegt ráðabrugg embættismanna í Brussel sem ætli sér að hrifsa til sín öll völd yfir dýrmætum orkuauðlindum Íslendinga. Því er haldið fram að þriðji orkupakkinn séu klækjabrögð ESB til að neyða Ísland til að leggja sæstreng á milli Íslands og Evrópu, sem Evrópusambandið myndi svo hafa eitthvert vald yfir. Fullyrt er að íslenskt orkuverð muni í kjölfarið hækka. Andstæðingar orkupakkans gefa því hins vegar engan gaum að enginn í Brussel er að velta þessu fyrir sér. Enda eru fáir þar meðvitaðir um að slíkur sæstrengur hafi almennt verið til umræðu, og þeir sem vita af þessum hugmyndum vita einnig að sæstrengur yrði eingöngu lagður samkvæmt ákvörðun Íslendinga. Þriðji orkupakkinn leggst hvorki gegn, né mælir með því, að lagður sé umræddur sæstrengur.
Ísland er aðili að ESA
Enn önnur rök snúa að hlutverki Orkustofnunar ESB, ACER. Þar sem Ísland er ekki aðili að ESB mun ACER ekki hafa neitt vald hér á landi. Þau málefni er lúta að Íslandi eru á hendi ESA (Eftirlitsstofnunar EFTA) en ekki ACER. Ísland er stoltur aðili EFTA og ESA en íslenskir hræðsluáróðursmeistarar láta líkt og þessar stofnanir séu erlendur innrásarher. Vegna forsvars ESA er þriðji orkupakkinn í fullkomnu samræmi við tveggja stoða kerfi EES, en kerfið felur í sér að Ísland heyrir ekki undir „stjórn“ ESB-stofnana. Því ógnar þriðji orkupakkinn ekki íslensku fullveldi. Færi svo, að íslensk stjórnvöld myndu að eigin frumkvæði ákveða að leggja títtnefndan sæstreng, þá færu fram samningaviðræður um viðeigandi nýja orkulöggjöf og myndu ríkisstjórn og Alþingi ætíð hafa lokaorðið um lagninguna. Einnig er vert að taka fram að ef slíkur strengur yrði lagður, þá yrði það frá Íslandi til Bretlands og því myndi Evrópulöggjöf vart gilda um hann, þar sem Bretland verður líklega ekki í ESB eftir fimm mánuði.
Lágt verð fyrir almenning
Eins og áður hefur komið fram hlaut Ísland ýmsar undanþágur vegna stöðu sinnar sem eyja án tengingar við innri markað ESB: því er ekki skylt að opna raforkumarkaðinn sinn, né að veita þriðja aðila aðgang eða fjárfestingartækifæri. Rétt er að hin íslenska Orkustofnun mun öðlast meira sjálfstæði með innleiðingu þriðja orkupakkans, sér í lagi til að tryggja gagnsæi samninga og rétt neytenda til að skipta um birgja. Þær hugmyndir sem spunameistararnir segja að sé hlutverk eftirlitsaðilans eru allar ótengdar þriðja
orkupakkanum. Þetta er skáldskapur samsæriskenningamanna. Aðalhlutverk eftirlitsaðilans verður í raun að tryggja betra verð fyrir neytendur.
Hagsmunir hverra?
Margir hafa velt því fyrir sér hvað gerist ef Ísland innleiðir ekki orkupakkann. Fyrir það fyrsta munu önnur ríki sem ekki eru aðilar að ESB innan EES-svæðisins ekki geta innleitt hann heldur. Þetta myndi einna helst koma Norðmönnum í mikil vandræði, en einnig væri þar með grafið undan innri markaðnum sem slíkum. Í versta falli gæti þetta valdið því að hluti af EES-samningnum félli úr gildi, a.m.k. til bráðabirgða. Þetta væri engum til hagsbóta, og væri hryggileg afleiðing af lygaáróðri gegn löggjöf sem engum og engu í landinu stafar ógn af. Hverjum yrði það til góðs? Vissulega ekki íslenskum almenningi. Ég sem Breti get talað af reynslu. Á tímum þar sem andstæðingar Evrópusamvinnu beita öllum ráðum til að grafa undan henni er mikilvægara en nokkru sinni fyrr að umræðan um þessi mál byggist á staðreyndum. Ísland, og heimurinn allur, þarf ekki á allri þessari neikvæðu orku að halda.
Höfundur, Michael Mann, er sendiherra ESB á Íslandi.