„Það hefur verið siður á Íslandi að þakka útgerðinni eiginlega allt gott í nútímanum, að útgerðin hafi bjargað okkur. Þetta er svolítið vafasamt. Yfirleitt virðist nú ekki vera sérlega sterk fylgni milli einhverra sérstakra náttúruauðlinda og nútímavæðingar. Önnur lönd í Evrópu nútímavæddust án sérstakra fiskimiða eða nokkurra sérstakra auðlinda. Sumir hagfræðingar hafa jafnvel haldið því fram að miklar og ríkulegar náttúruauðlindir geti tafið fyrir nútímavæðingu samfélags. Þannig að náttúruauðlindir útaf fyrir sig, það er mjög hæpið á líta á þær sem einhverja orsök eða forsendu nútímavæðingar,“ segir Axel Kristinsson sagnfræðingur.
Axel er höfundur bókarinnar Hnignun, hvaða hnignun? – Goðsögnin um niðurlægingartímabilið í sögu Íslands. Hann er gestur Björns Jóns Bragasonar í Menningunni í frétta- og umræðuþættinum 21 í kvöld, þar sem þeir ræða bókina.
Í bókinni eru færð sterk rök fyrir því að hugmyndin um hnignun og niðurlægingu í sögu Íslands sé pólitísk goðsögn, eða mýta, sem búin var til í sjálfstæðisbaráttunni á 19. öld og þjónaði þörfum hennar með því að mála erlend yfirráð sem dekkstum litum.
„Þetta er hugmynd sem hefur verið ríkjandi í söguskoðun Íslendinga alla 20. öldina og felur í sér að menn litu svo á að Íslandssagan skiptist í þrennt. Fyrst er þessi glæsta gullöld með fornbókmenntum og hetjum Íslendingasagnanna. Síðan kom einhvers konar hnignunarskeið með erlendum yfirráðum og algjöru niðurlægingartímabili. Og loks einhvers konar endurreisn sem hefst þá á 19. eða jafnvel ekki fyrr en á 20. öld. Kjarninn í þessari söguskoðun er þetta miðjutímabil, hnignunartímabilið eða niðurlægingartímabilið,“ segir Axel.
Í bókinni er t.d. bent á að á þessu tímabili hafi fólksfæð einkennt landið fremur en kúgun, rányrkja eða afturhaldssemi og að líf almúgans hafi hreint ekki verið verra af þeim sökum.
Nánar er rætt við Axel í 21 í kvöld. Þátturinn hefst kl. 21:00.