Úttekt III.
Við skildum þar við íbúðamarkaðinn í 3. grein 7. október (http://www.hringbraut.is/frettir/enn-meiri-reddingar-og-radstafanir ) þegar bankarnir gerðu ekki aðeins vanhugsaða heldur fullkomlega hugsunarlausa innrás á íslenska íbúðalánamarkaðinn haustið 2004 og íbúðaverðið \" ... sprakk út eins og flugeldur á gamlárskvöldi!\" Alltíeinu var til yfirgnótt af peningum til að kaupa íbúðir - bara skrifa undir og nóg til! Eftir ríflega aldarlanga raunasögu almennings á Íslandi að reyna að koma sér þaki yfir höfuðið var sá vandi alltíeinu leystur. Eða hvað?! Þarna sprakk í rauninni allt í loft upp.
Fólk tók lán, jafnvel gengisbundin lán, og keypti íbúðir. Nóg til af peningum! Og þá vitaskuld lærði þjóðin (raunar eftirá) hina mikilvægu lexíu Hagfræði 101: Þegar ofgnótt er af einhverju, fellur það í verði! Þarna flæddi yfir af krónum á íbúðamarkaðnum, krónurnar féllu hratt og örugglega í verði, þurfti stöðugt fleiri til að kaupa íbúð. Svo kom Hrunið (eða eins og sumir vilja kalla: Hið \"svokallaða hrun.\"). Íbúðaskuldirnar fóru allar úr skorðum, vísitalan hækkaði, gengið lækkaði, gengisbundnu lánin margfölduðust, vísitölubundnu lánin hækkuðu, mun minna reyndar, en hækkuðu samt, og íbúðaverð lækkaði. Illt í efni. Fjöldi fjölskyldna lenti í alvarlegum vandræðum, mun verri en í misgenginu sem Sigtúnshópurinn barðist í rúmum tveimur áratugum fyrr.
Eitthvað varð að \"gera\"! Stjórnmálamennirnir voru þó seinir til. Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn var sagður ráða för og vilja ekkert gera til að forða heimilunum frá þroti. Ekki hafa reyndar fundist nein gögn sem styðja þær fulyrðingar, en Steingrímur, Jóhanna, Katrín og Árni Páll stóðu fast á þeirri skýringu. Hvað um það, enn í dag er fólk að bíta úr nálinni með afleiðingar hrunsins og stjórnmálamenn eru enn að lofa bót og betrun og \"úrræðum\" til að hjálpa heimilunum. Enn er vandi í íbúðamálum. Enn er unga fólkið í vanda að eignast íbúð. Enn þarf að \"gera ráðstafanir\"!
Alkunna er að vextir á Íslandi eru háir. Mun hærri en í þeim löndum sem við viljum helst bera okkur saman við, þeð er Evrópulöndin og Bandaríkin og Kanada. Af því leiðir að dýrt er að fjármagna íbúð, sem er á mælikvarða venjulegs fólks sannkölluð stórfjárfesting. Þar af leiðandi erfiður hjalli að yfirstíga, jafnvel enn í dag, eftir að þjóðin hefur í stórt hundrað ára bjástrað við að koma sér fyrir í þéttbýli og lifa sjálfstæðu lífi frjálsra og fullgildra manna.
Þá þurfa stjórnvöld að liðka fyrir. Hvað gera þau? Við höfum greint frá því hér á þessum vettvangi að \"ráðstafanir\" stjórnmálamanna hafa jafnvel verið meira til óþurftar en til gagns. En þó stundum hin mestu þjóðþrifaverk eins og með byggingu verkamannabústaðanna við Hringbraut í Reykljavík og Framkvæmdanefndaríbúðanna í Breiðholti. Ráðstafanirnar eru nefnilega í eðli sínu tvennskonar og þessar síðastnefndu eru góðkynja. Þær lögðu til íbúðir, sem fólk þurfti síðan að kaupa eða taka á leigu. Þær juku framboð íbúða. Það hélt verðinu í skefjum. Hagfræði 101.
Mun algengara hefur hins vegar verið að stjórnmálamennirnir reyna að fara leið skammsýninnar, með því að auka við peningana, auka fjárráð fólks til að kaupa íbúðir. Enn og aftur: Hagfræði 101, verðið hækkar!
Nú er þetta enn á ný komið af stað, en við skulum fara okkur hægt að hafa stórar áhyggjur, því sumt af þessu er sem betur fer ennþá a.m.k. bara kosningaloforð. Þannig er t.d. með loforð Samfylkingarinnar um fyrirframgreiðslu vaxtabóta í útborgun fyrir íbúð. Um þá hugmynd er svosem ekki hægt að segja mikið nákvæmara en Vefþjóðvilinn sagði:
http://andriki.is/2016/10/05/hvernig-borga-menn-vextina-thegar-vaxtabaeturnar-eru-farnar-utborgunina
\"Ef vaxtabætur eru í raun nauðsynlegar svo fólk geti greitt af íbúðaláninu, hvernig á fólk þá að fara að þegar vaxtabæturnar runnu allar inn í útborgunina?\"
Þarna rekst nefnilega hvað á annars horn og \"úrræðið\" byrjar þegar í stað að vinna gegn tilgangi sínum. Rétt eins og húsaleigubæturnar gerðu um leið og þær komu til sögunnar á tíunda áratugnum, þær áttu að hjálpa fátæku fólki að standa undir leigugreiðslum, en auðvitað leiddu þær strax til þess að húsaleiga hækkaði. Meiri peningar - hærra verð! Og enn er höggvið í sama knérunn. Úrræði þessarar ríkisstjórnar eftir rúm þrjú ár við völd felast í að skipta um nafn á húsaleigubótunum og ýmsu öðru, leyfa fólki að taka út séreignarlífeyrissparnaðinn til að borga af lánum o.s.frv. Þó ekki öllum lánum, því Framsóknarflokknum (nánar til tekið Frosta Sigurjónssyni fyrir flokksins hönd) tókst að koma því til leiðar að takmarka þetta úrræði við óverðtryggð lán.
Það er reyndar eitt helsta afrek ríkisstjórnarinnar að mismuna fólki eftir aldri við lántöku, nú mega bara sumir taka lán til 40 ára. Þeir eldri mega það ekki. Jafnvel þótt veð fyrir láninu sé tryggt. Um það er ekki spurt. Og reynt er að beita fólk valdboði með lögum frá Alþingi til að taka frekar svona lán heldur en hinsegirn. Skýringar? Engar! Kannski bara kreddur. Menn mættu rifja upp, eins og fram kom hér 23. september (http://www.hringbraut.is/frettir/reddingar-og-radstafanir ) að samkvæmt fyrstu lögum um íbúðalán á Íslandi, lögum nr. 1 fá 12. janúar 1900 var lánað til 25-40 ára. Af einhverjum óútskýranlegum kredduástæðum þykir stjórnmálamönnunum núna vera nauðsyn á að banna sumum að taka 40 ára lán, gera sumum erfitt fyrir að taka verðtryggð lán.
En, engum virðist koma til hugar að gera það sem framsýnir og skynsamir stjórnmálamenn, með Bjarna heitinn Benediktsson í forystu, gerðu á sjöunda áratugnum: Mæta þörf almennings með auknu framboði íbúða á viðráðanlegu verði. Kannski ætti fyrsta skrefið að vera núna að taka fyrir okur sveitarfélaganna, sérílagi á höfuðborgarsvæðinu, á lóðaverðinu. Hvers vegna er borgarstjórinn í Reykjavík stikkfrí í þessari umræðu?
Allar \"ráðstafanir\" stjórnvalda til að taka á íbúðavandanum, sérstaklega hjá ungu fólki, miða að því að auka eftirspurnina á markaðnjum, þar með hækka verðið. Semsagt: Hella olíu á verðbólgubálið! Það er verra en að pissa í skóinn sinn. Öll þessi \"auknu fjárráð\" fólks leiða beint til verðhækkana, hjálpa engum þegar upp er staðið nema e.t.v. seljendum íbúða og þeim sem byggja þær. Við hin, venjulega fólkið, fáum meiri peninga til að borga hærra verð! Verði okkur að góðu!
Á ábyrgð útgefanda