Ný rannsókn Alþýðusambands Íslands, sem byggir á skoðanakönnunum og launakröfum stéttarfélaga, bendir til þess að samhliða hröðum vexti í efnahagslífinu hér á landi hafi jaðarsetning og brotastarfsemi aukist á íslenskum vinnumarkaði. Þannig fá stéttarfélög inn á borð til sín fleiri og alvarlegri mál en áður tengd launaþjófnaði og kjarasamningsbrotum. Frá þessu er greint í fréttatilkynningu frá ASÍ.
Þar segir að brotin virðist einkum beinast gegn hópum sem síður þekkja rétt sinn, þ.e. erlendu launafólki, ungu fólki og einstaklingum með lágar tekjur. „Við þessum brotum eru í dag engin viðurlög sem Alþýðusambandið telur algerlega óásættanlegt,“ segir meðal annars í tilkynningunni.
Helstu niðurstöður rannsóknarinnar eru eftirfarandi:
• Launakröfur vegna launaþjófnaðar og kjarasamningsbrota hlaupa á hundruðum milljóna króna á ári.
• Fjögur aðildarfélög ASÍ gerðu 768 launakröfur árið 2018 upp á samtals 450 milljónir króna og nam miðgildi kröfuupphæðar 262.534 kr.
• Meira en helmingur allra krafna stéttarfélaga eru gerðar fyrir hönd félagsmanna af erlendum uppruna. Um 19 prósent launafólks á íslenskum vinnumarkaði er af erlendum uppruna.
• Um helmingur allra krafna kemur úr hótel-, veitinga- og ferðaþjónustu. Hæstu launakröfurnar eru gerðar á fyrirtæki í mannvirkjagerð.
• Niðurstöður spurningakönnunar Gallup eru í takt við launakröfur stéttarfélaga og benda til þess að brotastarfsemi beinist fremur gegn erlendu launafólki og yngra fólki, með lægri tekjur og í óreglulegu ráðningarsambandi og hlutastörfum.
• Skoðun á launakröfum og spurningakönnunin benda til að brotin felist meðal annars í vangreiðslum á launum, álagsgreiðslum og ýmsum réttindabrotum.
• Hjá meirihluta launafólks, einkum hjá þeim sem hafa lengri starfsaldur og hærri tekjur, er brotastarfsemi nærri óþekkt.
ASÍ telur brotastarfsemi gagnvart erlendu launafólki og ungmennum alvarlega meinsemd á íslenskum vinnumarkaði sem uppræta verði með öllum tiltækum ráðum. Dæmin skipti ekki bara tugum eða hundruðum heldur snerti brotin snerta þúsundir einstaklinga. „Þessir félagar okkar eiga að njóta kjara og annarra réttinda til jafns við aðra á vinnumarkaði. Það eru hagsmunir samfélagsins alls. Hér er ábyrgð stjórnvalda og samtaka atvinnurekenda mikil,“ segir í tilkynningunni.
Þar eru einnig settar fram tillögur að úrbótum:
• Bæta þarf löggjöf og regluverk. Lögbinda verður hörð viðurlög og sektargreiðslur vegna launaþjófnaðar og annarra brota gegn launafólki
• Efla þarf upplýsingamiðlun, eftirlit á vinnumarkaði og eftirfylgni vegna brotastarfsemi. Bæta með kerfisbundnum hætti samstarf og samvinnu stjórnvaldsstofnana og aðila vinnumarkaðarins með samræmdri og öflugri upplýsingamiðlun.
• Stuðningur við brotaþola. Tryggja verður að þeir einstaklingar sem brotið er á sæki rétt sinn með stuðningi verkalýðshreyfingarinnar og samfélagsins alls og þeir njóti öryggis og skjóls.
Skýrsluna má lesa í heild sinni hér.
