Þriðji orkupakkinn er mikið milli tannanna á fólki þessi misserin. Af þeim sem hafa myndað sér skoðun á honum virðist fólk skiptast í tvær fylkingar. Annars vegar er fólk sem vill taka orkupakkann upp og þykir hann jafnvel til umtalsverðs gagns, og hins vegar er fólk sem vill ekki sjá upptöku orkupakkans, þar sem það telur upptökuna m.a. fela í sér afsal fullveldis Íslands og óumflýjanlega lagningu sæstrengs, svo fátt eitt sé nefnt.
Í ítarlegum leiðara á Kjarnanum fer Þórður Snær Júlíusson, ritstjóri Kjarnans yfir staðreyndir málsins.
„Í pakkanum felst meðal annars að aðgreina skal flutningskerfi frá öðrum rekstri á orkumarkaði. Það þýðir á mannamáli að orkufyrirtækin mega ekki lengur eiga Landsnet, það fyrirtæki sem annast flutning raforku og stjórnun raforkukerfa á Íslandi.
Ísland fékk reyndar undanþágu frá þessu ákvæði pakkans og landið ræður sjálft hvernig eignarhaldi Landsnet á að vera. Í febrúar var tilkynnt um að viðræður standi yfir á milli ríkisins og Landsvirkjunar um kaup á Landsneti. Gangi þau áform eftir fer eignarhaldið frá fyrirtæki að öllu leyti í eigu ríkisins til ríkisins. Gangi þau ekki eftir verður það áfram í höndum ríkisfyrirtækisins,“ skrifar Þórður Snær.
Hann bætir við að í pakkanum felist líka að innleidd eru ákvæði um sjálfstæði raforkueftirlits. „Innan Evrópusambandsins verður það vald hjá eftirlitsstofnuninni ACER. Fyrir Ísland munu þær afmörkuðu heimildir sem ACER fær á orkumarkaði Evrópusambandsins hins vegar vera hjá Eftirlitsstofnun EFTA (ESA), þar sem fjölmargar aðrar eftirlitsheimildir eru nú þegar. Engar valdheimildir yfir íslenskum orkumálum eru framseldar til ACER og stofnunin hefur engu hlutverki að gegna hérlendis á meðan að ekki er lagður sæstrengur hingað til lands.“
Auk þess felist í pakkanum aukin neytendavernd. „[Á]kvæði hans fela í sér aukinn rétt neytenda til að fá upplýsingar og aukin rétt til að skipta um orkusala. Þriðji orkupakkinn kemur einnig inn á mikilvægi þess að koma í veg fyrir orkuskort og inniheldur heimildir til að grípa til ráðstafana til að tryggja öruggt framboð á raforku fyrir almenning.“
Þórður Snær fer yfir hvort einhverjir kostir fylgi upptöku þriðja orkupakkans. „Ástæðan fyrir því að Ísland tekur upp þriðja orkupakkann er þátttaka okkar í EES-samstarfinu, mikilvægasta efnahagslega samstarfi sem við eigum í. Kjarni þess er myndun innri markaðar Evrópu með vörur og þjónustu og því þarf að samræma reglur milli aðildarríkja.“
Hann bendir á að auk þess eigi ýmis íslensk fyrirtæki sem framleiða og selja eldsneyti eða framleiða vörur, meðal annars raftæki fyrir iðnað, mikið undir því að geta selt þau á markaði í Evrópu á grundvelli laga um orkumerkingar og visthönnun vöru. „Það geta þau ekki gert nema að á Íslandi sé samræmi í lögum við þann markað sem verið er að selja á. Eða þau geta auðvitað bara flutt höfuðstöðvar sínar annað.“
„Góðar og gildar ástæður þess að innleiða þriðja orkupakkann eru því meðal annars áframhaldandi þátttaka okkar í EES-samstarfinu – mikilvægasta viðskiptasamstarfi Íslandssögunnar – , aukin neytendavernd, aukið raforkuöryggi fyrir almenning og til að tryggja tækifæri gjaldeyrisskapandi tækni- og iðnaðarfyrirtækja á Íslandi til að selja vörur sínar á innri markaði Evrópu.“
Þórður Snær segir það fjarstæðukennt að í orkupakkanum felist einhvers konar framsal á ákvörðun um að íslensk orkufyrirtæki verði einkavædd yfir til Evrópusambandsins og bendir t.a.m. á að einungis eitt orkuframleiðslufyrirtæki á Íslandi sé í eigu einkaaðila, HS Orka. Það fyrirtæki hafi verið einkavætt af íslenskum stjórnmálamönnum, ekki andlitslausir menn frá Brussel. Nær öll orkufyrirtæki séu í opinberri eigu ríkisins eða sveitarfélaga.
Í leiðaranum fer Þórður Snær nánar í saumana á helstu álitamálum sem snúa að upptöku þriðja orkupakkans. Hann bendir t.a.m. á að Alþingi muni ákveða lagningu sæstrengs, að ekkert fullveldisafsal sé fólgið í upptökunni og að helstu andstæðingar upptöku orkupakkans séu stórnotendurnir, þar á meðal álverin, sem hagnast mest á því að raforkuverð haldist lágt.
Leiðara Þórðar Snæs má lesa í heild sinni á Kjarnanum.
